Teoria barw we florystyce

Barwa to niezwykle ważny aspekt w pracy florysty. Wpływa ona na odbiór kompozycji, jej estetykę, a także charakter. Teoria barw określa podstawowe zasady łączenia kolorów we florystyce, ale nie tylko... To wiedza wyjątkowo przydatna w życiu codziennym, chociażby pod względem dobierania części garderoby czy elementów wystroju mieszkania.

Podział barw

Prawdopodobnie każdy z nas pamięta pierwsze lekcje plastyki, podczas których zazwyczaj miesza się różne kolory farb tworząc nowe odcienie. Zapewne większość przypomina sobie również, że istnieją kolory, które stanowią bazę dla wszystkich innych. Te barwy to czerwony, niebieski i żółty. Nazywamy je barwami podstawowymi.

Co dzieje się dalej? Z połączenia barw podstawowych powstają barwy pochodne. Jakie kolory do nich należą?

zielony - powstaje ze zmieszania barwy niebieskiej i żółtej,
pomarańczowy - powstaje je zmieszania barwy czerwonej i żółtej,
fioletowy - powstaje ze zmieszania barwy niebieskiej i czerwonej.

Na następnym etapie robi się jeszcze ciekawej: barwy podstawowe łączymy z barwami pochodnymi. Dzięki temu otrzymujemy barwy trzeciorzędowe, do których należą kolory jak purpura, indygo, turkus, limonkę czy złoty.

Wyżej wspomniany podział nie jest jedynym, jaki stosuje się we florystyce czy sztuce. Barwy możemy dzielić również w zależności od innych czynników:

Barwy ciepłe - żółty, pomarańczowy, czerwony.
Barwy zimne - niebieski, zielony, fioletowy.
Barwy chromatyczne - takie, które nazywamy "kolorowymi".
Barwy achromatyczne - szary, biały i czarny.
Barwy pastelowe - powstają z połączenia barwy chromatycznej z bielą.
Barwy złamane - powstają z połączenia barwy chromatycznej z szarością.
Barwy zgaszone - powstają z połączenia barwy chromatycznej z czernią.

Jak dobierać i łączyć kolory?

Początkujący florysta oraz wszystkie osoby, które nie posiadają naturalnej zdolności łączenia barw może zainteresować tzw. koło barw. To model graficzny w formie koła, na którym przedstawione zostały kolory. Najbardziej popularny jest 12-częściowy model koła barw, którego autorem jest Jan Itten. Jego układ nie jest przypadkowy, ponieważ pozwala na zidentyfikowanie harmonii i kontrastów pomiędzy barwami. Kontrast w tym wypadku to słowo klucz. Istnieje kilka jego rodzajów, a wszystkie opierają się na wspomnianym wcześniej kole barw.

Rodzaje kontrastów

Kontrast komplementarny lub dopełniający, czyli zestawienie dwóch barw, które znajdują się naprzeciw siebie np. żółty i fioletowy lub niebieski i pomarańczowy.
Kontrast jasny/ciemny, czyli zestawienie barwy jasnej z ciemną np. jasnożółtej z ciemnofioletową lub jasnoczerwonej z ciemnozieloną.
Kontrast kolor/brak koloru, czyli połączenie barwy chromatycznej (np. czerwony) z achromatyczną (biały, czarny lub szary).
Kontrast temperaturowy to zestawienie barwu ciepłej (np. czerwony lub żółty) z zimną (np. niebieski).
Kontrast ilości oznacza, że jednej z barw w kompozycji jest więcej, a druga barwa jest dodatkiem/uzupełnieniem.
Kontrast ciężkości polega na zestawieniu dwóch barw, z których jedna jest wizualnie "lekka", a druga "ciężka" np. żółty i ciemnobordowy.
Kontrast oddalenia jest nieco podobny do poprzedniego. Nasz mózg niektóre barwy interpretuje jako leżące bliżej (pomarańczowy, żółty, czerwony), a inne wizualnie znajdują się dalej (fiolet i niebieski).
Kontrast aktywny/pasywny polega na wrażeniu dynamiki, którą wywołują niektóre ciepłe barwy. Barwy zimne sprawiają wrażenie bardziej statycznych.

Jak korzystać z koła barw?

Koło barw ułatwia dobór odpowiednich kontrastów. Pozwala odczytać najróżniejsze zestawienia tonów. Ton podwójny to kompozycja składająca się z dwóch kolorów wybranych w oparciu o jeden z wcześniej wymienionych rodzajów kontrastów. Może to być na przykład połączenie dwóch barw znajdujących się obok siebie, lub dwóch będących po przeciwnych stronach koła barw. W następnej kolejności mamy ton potrójny i poczwórny. Do ich rozszyfrowania przydatne są figury geometryczne. Wierzchołki trójkąta równoramiennego lub równobocznego wskażą nam zestawy trzech barw, które spójnie się ze sobą komponują. Wpisując w koło kwadrat lub prostokąt otrzymujemy przykładowe kombinacje czterech barw, które z powodzeniem wykorzystać możemy w kompozycji. Możemy zastosować również tzw. harmonię małych kontrastów, która polega na dobraniu dwóch, trzech lub czterech kolorów, które na kole barw znajdują się obok siebie.

Symbolika kolorów

Warto wziąc pod uwagę, że odbiór kolorów jest kwestią dość mocno subiektywną. Barwy mogą przywoływać u odbiorcy konkretne emocje lub skojarzenia. Niektóre z nich związane są z szeroko pojętym aspektem kulturowym, inne będą kwestią zupełnie indywidualną. Istnieją jednak asocjacje, które są mniej więcej wspólne dla większości ludzi. Zdarza się, że mają one również głęboko zakorzenione znaczenie symboliczne. Poniżej prezentujemy najpopularniejsze skojarzenia.

Czerwień - miłość, namiętność, władza, moc, dynamika,
Pomarańczowy - optymizm, aktywność, dobrobyt, bogactwo, siła, energia, entuzjazm,
Żółty - optymizm, świeżość, radość, bogactwo, zazdrość, życie,
Niebieski - świętość, wierność, spokój, tęsknota,
Fiolet - tajemnica, dostojność, mądrość, przepych, magia,
Zieleń - życie, przyroda, bezpieczeństwo, nadzieja, dobro, przyjaźń,
Czarny - powaga, żal, smutek, strach, zmartwienie, tajemnica, śmierć,
Szary - powściągliwość, niezdecydowanie,
Brązowy - przyroda, spokój, harmonia, równowaga, bezpieczeństwo, stabilizacja,
Różowy - miłość, szczęście, kobiecość, wdzięk, delikatność,
Złoty - bogactwo, przepych, luksus, doskonałość, dostatek,
Srebrny - zaufanie, elegancja, nowoczesność, tajemnica,
Miedziany - solidność, trwałość.

Artykuł na podstawie książek:

ABC florystyki, A. Nizińska, wydawnictwo Viridia AB sp. z o.o., Warszawa, 2019
Świat florystyki, A. Zakrzewska, wydawnictwo Helion SA, Gliwice, 2021